Winter Voorbereiding: Kou, Storm en Stroomuitval

Waarom wintervoorbereiding essentieel is

De winter in Nederland brengt specifieke risico's met zich mee: winterstormen kunnen stroomuitval veroorzaken, bevroren leidingen kunnen watervoorziening stopzetten, en extreme koude kan gevaarlijk zijn zonder verwarming. De Denk Vooruit campagne benadrukt het belang van 72-uur zelfredzaamheid - in de winter is dit nog belangrijker.

Deze gids helpt je praktisch voorbereiden op winterse noodsituaties, zonder doemdenken maar met realistische oplossingen.

Dit leer je:

• Warm blijven zonder centrale verwarming
• Voorkomen van bevroren leidingen
• Veilig koken en verwarmen in noodsituaties
• Omgaan met winterstormen
• Winterspecifieke noodvoorraad samenstellen

Risico's Specifiek voor Nederlandse Winters

1. Stroomuitval door Winterstormen

Waarom het gebeurt: Nederlandse winters kennen regelmatig zware stormen (denk aan storm Eunice in 2022). Windstoten tot 140 km/u kunnen:

• Hoogspanningsmasten omwaaien
• Bomen op stroomkabels laten vallen
• Transformatorhuisjes beschadigen

Gemiddelde duur: 4-48 uur, in uitzonderlijke gevallen langer

Impact in winter:

• Centrale verwarming (CV-ketel) werkt niet meer
• Elektrische kookplaten onbruikbaar
• Geen warm water
• Beperkte verlichting (kortere dagen = meer uren zonder licht)

2. Bevroren Waterleidingen

Wanneer het risico ontstaat: Bij temperaturen onder -5°C gedurende meerdere dagen, vooral in:

• Onverwarmde ruimtes (zolder, kruipruimte, schuur)
• Buitenmuren met slecht geïsoleerde leidingen
• Oudere huizen zonder moderne isolatie

Gevolgen:

• Geen stromend water (toiletten werken niet, geen douche)
• Leidingbreuk bij ontdooien (waterschade)
• Reparaties kunnen dagen duren

3. Extreme Koude Zonder Verwarming

Gezondheidsrisico's:

• Onderkoeling (hypothermie) bij temperaturen onder 16°C binnenshuis
• Vooral gevaarlijk voor ouderen, jonge kinderen, en mensen met gezondheidsproblemen
• Symptomen: trillen, verwardheid, slaperigheid, onduidelijke spraak

Verwarmingsuitval scenarios:

• Stroomuitval (CV-ketel werkt niet)
• Gasleveringsprobleem (zeldzaam maar mogelijk)
• Defecte ketel in extreme vriesperiode (monteurs overladen)

Jouw Winter Noodplan: 3 Lagen Verdediging

Laag 1: Lichaamswarmte Behouden (0 euro)

Het menselijk lichaam produceert 100 watt warmte - genoeg om een klein kamertje op te warmen als je de warmte vasthoudt.

Praktische stappen:

1. Kledinglagen (het "ui-principe"):

   • Basis laag: Thermisch ondergoed (synthetisch of merinowol, NIET katoen dat vocht vasthoudt)
   • Isolerende laag: Fleece trui of wollen vest
   • Buitenlaag: Winddichte jas of bodywarmer
   • Extra: Dikke sokken, muts (30% lichaamswarmte verlies via hoofd), handschoenen

2. Slaapwarmte maximaliseren:

   • Trek ondergoed aan (pyjama + sokken + muts)
   • Gebruik meerdere dekens: 1 onder je (isoleert van koud matras), 2-3 boven je
   • Slaap met partner/huisgenoten in dezelfde kamer (gedeelde lichaamswarmte)
   • Vul een kruik met warm water (of verwarm baksteen in oven, wikkel in handdoek)

3. Activiteit genereer warmte:

   • Lichte oefeningen (10 squats, traplopen) warmen je 20 minuten op
   • Huishoudelijke taken (opruimen, koken) houden je actief
   • VERMIJD zweten - natte kleding koelt je veel sneller af

Laag 2: Kamer Isoleren en Warmte Concentreren (€10-30)

Het "veilige kamer" concept: Verwarm niet het hele huis - kies één kamer waar het gezin samenkomt.

Stap-voor-stap kamer isoleren:

1. Kies de beste kamer:

   • Kleinste kamer = makkelijker warm te houden
   • Binnenmuur (geen buitenmuren) = minder warmteverlies
   • Zuid-gericht raam = zonwarmte overdag
   • Deur die goed sluit

2. Isoleer de kamer (met huishoudelijke spullen):

   • Plak ramen af met bubbelfolie (€5 bij Action, houdt 50% meer warmte binnen)
   • Hang dikke dekens voor ramen 's nachts (gordijnen + deken = isolatie)
   • Stop **handdoeken onder deurki

eren** (voorkomt tocht)

• Sluit alle andere kamers af (concentreer warmte)

3. Creëer een "warmtetent":
   • Span een tent of tentdoek binnen de kamer (camping tent of zelfgemaakt met lakens)
   • Lichaamswarmte van 2-4 personen kan een kleine tent 5-8°C warmer maken dan de kamer
   • Vooral effectief voor slapen

Kosten overzicht:

• Bubbelfolie (10m): €5
• Extra dekens (2e hands): €10-15
• Handwarmers (10 stuks): €8
• Totaal: €23-28

Laag 3: Veilige Alternatieve Warmtebronnen (€30-150)

WAARSCHUWING: Verwarming zonder stroom brengt risico's met zich mee. Lees dit zorgvuldig.

Veilige Opties

1. Petroleumkachel (€60-120)

• Voordelen: Verwarmt 20-40m², geen elektriciteit nodig, 8-12 uur op 1 tank
• Nadelen: CO-risico, ventilatie vereist, petroleum voorraad nodig
• Veiligheidseisen:
  • Koop model met CO-sensor (verplicht in Nederland sinds 2018)
  • Gebruik in geventileerde ruimte (raam op kiepstand)
  • Nooit laten branden tijdens slapen
  • Koop petroleum bij tankstation (huismerk supermarkt kan walmen)

2. Houtgaskachel / Tegelkachel (bestaande installatie)

• Voordelen: Langdurige warmte, gezellig, onafhankelijk van gas/stroom
• Nadelen: Vereist schoorsteen, houtvoorraad nodig
• Wintervoorraad: 0,5m³ gedroogd hout = 10-14 dagen verwarming (casual gebruik)

3. Tealight Kacheltjes (€5-15)

• Realiteit check: 4-5 theelichtjes onder terracotta pot warmen handen, NIET een kamer
• Nut: Psychologisch prettig, kan kleine ruimte (tent, hoek) iets opwarmen
• Veiligheid: Brand gevaarlijk - nooit onbeheerd laten, op stabiel oppervlak

Onveilige Opties (NIET DOEN)

❌ Gaskachel zonder afvoer (tuinkachel) binnenshuis

• Risico: CO-vergiftiging binnen 2-3 uur in gesloten ruimte
• Nederland: jaarlijks 10-15 doden door CO-vergiftiging met kachels

❌ Houtskoolbarbecue binnen

• Dodelijk: Houtskool produceert grote hoeveelheden CO, zelfs in "geventileerde" ruimte

❌ Oven openlaten voor verwarming

• Gasoven: CO-risico + rookgas in huis
• Elektrische oven: Werkt niet bij stroomuitval + brandgevaar

❌ Generator binnen garage draaien

• CO stijgt door vloeren/muren - zelfs in garage is dit gevaarlijk

Bevroren Leidingen Voorkomen

Preventie (doe dit VOOR de vrieskou komt)

Stap 1: Identificeer kwetsbare leidingen (15 min)

• Loop je huis rond met een plattegrond
• Markeer leidingen in:
  • Onverwarmde ruimtes (zolder, kruipruimte, schuur)
  • Buitenmuren (vooral noordkant)
  • Ongeïsoleerde delen kelder

Stap 2: Isoleer leidingen (€10-30, 1-2 uur)

• Koop leidingisolatie bij bouwmarkt (€1-2 per meter)
• Wikkel isolatiemateriaal om kwetsbare leidingen
• Plak vast met ducttape
• Prioriteit: Waterleidingen eerst, dan afvoerleidingen

Stap 3: Laat kranen druppelen bij extreme vorst

• Bij verwachte temperaturen < -5°C meerdere nachten:
• Zet kraan op klein straaltje (dun als potlood)
• Stromend water bevriest minder snel dan stilstaand water
• Kost €0,50-1 per nacht aan water - voorkomt €500-2000 reparatie

Stap 4: Verwarm kwetsbare ruimtes minimaal

• Zolder/kruipruimte: houd op 5-8°C (kleine elektrische kachel op laagste stand)
• Kost €1-3 per dag elektriciteit in extreme vorst

Als Leidingen Bevroren Zijn

Herken het:

• Geen water uit kraan
• Kraan maakt sissend/krakend geluid
• Zichtbare ijsvorming op leidingen

Wat te doen:

1. Open de kraan - Geeft ruimte voor uitzettend ijs

2. Zoek het bevroren deel:

   • Voel leidingen (koud/ijzig = bevroren)
   • Meestal bij buitenmuur of onverwarmde ruimte

3. Ontdooi LANGZAAM:

   • ✅ Wel: Föhn op laagste stand, 30cm afstand van leiding
   • ✅ Wel: Warme handdoeken om leiding wikkelen (vervang elke 10 min)
   • ✅ Wel: Verwarming in ruimte aanzetten
   • ❌ Niet: Brander/open vuur (leiding kan barsten)
   • ❌ Niet: Kokend water (thermische shock = barsten)

4. Let op lekken - Als water stroomt, check direct op lekken bij fittingen

5. Lukt het niet binnen 2 uur? - Bel loodgieter (wacht tot ontdooien kan tot leidingbreuk leiden)

Winterstorm: 24-Uur Voorbereiding

KNMI geeft code oranje/rood voor storm. Nu doen:

T-24 uur: Voorbereidingen Treffen

Boodschappen (laatste kans):

• Extra brood (invriezen als je plek hebt)
• Vers fruit/groenten (houdt zonder koeling)
• UHT melk (lang houdbaar)
• Batterijen voor zaklamp/radio
• Powerbank volledig opladen

Huis stormprofiel maken:

• Tuin: Tuinmeubels, trampolines, plantenbakken naar binnen/vastbinden
• Ramen: Sluit alle ramen, luiken dicht
• Goot: Check of goot vrij is (verstopte goot = wateroverlast bij storm)
• Auto: Parkeer niet onder boom, zet in garage als mogelijk

Vul NU met water (voor mogelijk stroomuitval):

• 2-3 grote pannen met kraanwater
• Badkuip (voor toiletspoeling)
• Lege flessen/jerrycans

T-6 uur: Storm Nadert

Communicatie voorbereiden:

• Telefoon 100% opgeladen
• Powerbank klaarleggen
• Radio met batterijen testen (frequentie: NPO Radio 1 FM 93.3, 98.9, 103.1)
• Burenhulp: Wissel telefoonnummer met buren (vooral ouderen)

Veiligheid checken:

• Zaklamp + batterijen (1 per persoon)
• EHBO-kit binnen handbereik
• Belangrijke documenten in waterdichte zak
• Sleutels/portemonnee op vaste plek (als je snel moet evacueren)

Tijdens de Storm: Veilig Binnen Blijven

Ga NIET naar buiten - vallende takken, dakpannen, omwaaiende objecten zijn levensgevaarlijk

Veilige kamer kiezen:

• Binnenruimte zonder ramen (hal, gang, badkamer)
• Niet op zolder (dak kan beschadigen)
• Niet bij grote ramen

Als je schade hoort (krakende takken, raam breekt):

1. Blijf kalm
2. Ga naar veiligste kamer
3. Bel 112 alleen bij acuut gevaar (gewonden, brand)
4. Wacht storm af, schade opnemen erna

Na de Storm: Schade Check

Wacht tot wind afneemt < 50 km/u (check KNMI app)

Stap 1: Veilig het huis checken (15 min)

• Loop met zaklamp door huis
• Kijk naar: plafond (waterschade), ramen (schade), deuren
• Check zolder op dakschade (waterdruppels, licht van buiten)
• Ruik gaslucht? → Ramen open, huis uit, bel Liander 0800-9009

Stap 2: Buitenkant (alleen als veilig)

• Kijk vanuit deur/raam naar dak, tuin, auto
• Ga NIET op dak (vals gevoel veiligheid, wind kan terugkomen)
• Foto's maken voor verzekering (voor opruimen)

Stap 3: Buren checken

• Vooral alleenstaande ouderen
• "Alles goed?" vraag - klein gebaar, grote impact

Winterspecifiek Noodpakket

Basis (iedereen): €40-60

Totaal: €41-62

Comfort (aanrader voor gezinnen): +€50-100

Totaal extra: €70-130

Premium (maximale voorbereiding): +€100-250

Totaal extra: €160-290

Voedsel voor Koude Dagen

Hoge-Calorie Voeding Prioriteren

Bij koude weer verbruikt je lichaam 20-30% meer calorieën om warm te blijven. Focus op energierijk voedsel.

Top 5 Winter Noodvoedsel:

1. Noten en Notenpasta (pindakaas, amandelpasta)

   • 600-700 kcal per 100g
   • Lang houdbaar (ongeopend 1 jaar)
   • Geen voorbereiding nodig
   • Hoeveelheid: 1 pot (350g) per persoon per 3 dagen

2. Havermout + Gedroogd Fruit

   • Warm ontbijt mogelijk (heet water toevoegen)
   • Vezels + slow-release energie
   • Hoeveelheid: 500g havermout per persoon per week

3. UHT Melk en Chocolademelk

   • Calorieën + comfort (warm chocolademelk = morale boost)
   • Houdt 6-9 maanden ongeopend
   • Hoeveelheid: 6 liter per persoon per week

4. Soep (pakken/blik)

   • Warm vocht = lichaam opwarmen van binnen
   • 1 kom soep = 150-300 kcal + hydratatie
   • Hoeveelheid: 2 porties per dag = 14 porties per persoon per week

5. Energierepen / Trail Mix

   • Compact, caloriedicht
   • Makkelijk eten tijdens activiteiten
   • Hoeveelheid: 6-10 repen per persoon per week

Koken Zonder Stroom in de Winter

Veilige kookopties:

1. Campinggasstel (€15-35)

• Kook binnen alleen met ventilatie (raam op kier)
• Gebruik op stabiel, hittebestendig oppervlak
• 1 cartridge (227g) = 60-90 min koken
• Voorraad: 6-8 cartridges voor 72 uur

2. Stormkookstel (Trangia, €45-80)

• Werkt op spiritus
• Windbestendig (veilig op balkon)
• Zuiniger dan gas

3. Thermoskan-Koken

• Breng water aan de kook (laatste gas/stroom)
• Giet over havermout/couscous/noedels in thermoskan
• Laat 10-15 min trekken
• Bespaart fuel

Veiligheidsregels (ALTIJD):

• ✅ Raam op kier (CO + vocht afvoer)
• ✅ CO-melder aan
• ✅ Brandblusser binnen handbereik
• ❌ Nooit onbeheerd laten
• ❌ Niet koken in tent/kleine gesloten ruimte

Checklist: Ben Je Winter-Proof?

Water & Leidingen

• Leidingisolatie aangebracht op kwetsbare plekken
• Weet waar hoofdkraan zit (voor noodafsluiting)
• 9 liter drinkwater per persoon in voorraad
• Plan B: waterzuiveringstabletten of filter

Warmte & Kleding

• Thermisch ondergoed voor elk gezinslid
• 3+ extra dekens per persoon
• Reddingsdekens (5 stuks minimum)
• Wintermuts, handschoenen, dikke sokken voor iedereen
• Slaapzak(ken) indien mogelijk

Verwarming

• Bubbelfolie of isolatiemateriaal voor ramen
• "Veilige kamer" geïdentificeerd en isoleerbaar
• CO-melder geïnstalleerd (indien alternatieve verwarming)
• Alternatieve verwarming (petroleumkachel/hout) + fuel voorraad
• Veiligheidsplan voor gebruik alternatieve verwarming

Voedsel & Koken

• 72-uur hoogcalorisch voedsel (noten, havermout, soep)
• Campinggasstel + 6-8 cartridges
• Lucifer/aanstekers (meerdere)
• Thermoskan voor warm eten/drinken

Stroom & Communicatie

• Powerbank (10.000+ mAh) opgeladen
• Zaklampen + extra batterijen (test!)
• Noodradio (wind-up of batterij)
• Kaarsen + houders (backup licht)

Storm Preparedness

• Tuinmeubels kunnen snel binnen/vastgezet
• Weet waar EHBO-kit ligt
• Buren telefoonnummers uitgewisseld
• Verzekeringspolis bereikbaar (voor schade)

Gezondheid

• EHBO-kit compleet en binnen handbereiding
• Extra medicijnen (1-2 weken voorraad)
• Weet symptomen onderkoeling/bevriezing
• Telefoon huisarts/spoedpost in telefoon

Veelgestelde Vragen

Q: Hoe koud kan het worden in mijn huis zonder verwarming? A: Moderne Nederlandse huizen koelen af met ongeveer 1-2°C per uur bij temperaturen rond 0°C buiten. Na 12 uur zonder verwarming kan binnentemperatuur 10-12°C zijn. Slecht geïsoleerde oudere huizen koelen sneller af. Een geïsoleerde "veilige kamer" kan 5-8°C warmer blijven dan de rest van het huis.

Q: Is een petroleumkachel veilig in appartement? A: Ja, mits:

1. Model heeft CO-sensor (verplicht sinds 2018)
2. Je ventileert (raam op kier)
3. Je een CO-melder hebt
4. Je hem nooit laat branden tijdens slapen Veel Nederlandse appartementen gebruiken dit als backup verwarming. Check wel VvE regels - sommige verenigingen verbieden het.

Q: Moet ik water in kruipruimte laten lopen bij vorst? A: Niet nodig als je kruipruimte > 5°C blijft. Wel slim om hoofdleiding iets te laten druppelen bij extreme vorst (< -8°C meerdere dagen). Dit voorkomt bevriezen in muren.

Q: Kan ik mijn CV-ketel beschermen tegen stroomuitval? A: Ja, meerdere opties:

• UPS (Uninterruptible Power Supply): €100-200, houdt ketel 30-90 min aan (genoeg voor korte storingen)
• Generator: €300-800, kan ketel + essentials draaien, maar technische installatie nodig + CO-gevaar bij verkeerd gebruik Let op: Moderne HR-ketels hebben vaak ook circuitpomp nodig - check vermogen voor juiste UPS.

Q: Hoe lang gaat mijn huis mee op houtvoorraad? A: 1m³ gedroogd hardhout (berk, eik) = ongeveer 2.000 kWh warmte. Gemiddeld Nederlands huis gebruikt 15-25 kWh/dag voor verwarming (winter). Dus: 1m³ = 80-130 dagen zelfredzaamheid mits continue gestookt. Voor 72-uur nood: 0,1m³ is ruim voldoende (opgestapeld = 1 pallet).

Q: Kan ik sneeuw smelten voor drinkwater? A: Technisch ja, maar niet efficiënt:

• 10 liter sneeuw = 1 liter water (veel fuel nodig om te smelten)
• Stedelijke sneeuw kan vervuild zijn (roet, strooizout)
• Beter: Voorraad 9L drinkwater per persoon + zuiveringsmiddel voor regenwater/oppervlaktewater

Q: Wat als ik geen ruimte heb voor alternatieve verwarming? A: Focus op laag 1 en 2 (lichaamswarmte + isolatie):

• Thermisch ondergoed + lagen kleding
• "Warmtetent" in woonkamer (tent of constructie van lakens)
• Kruik met warm water (opwarmen kan desnoods bij buren/noodopvang)
• Ga bij extreme koude naar opvanglocatie (gemeente opent scholen/sporthallen bij langdurige uitval)

Tot Slot: Testen = Leren

De beste voorbereiding is ervaring. Probeer eens:

Winter Oefendag (veilig scenario):

1. Zet je verwarming uit voor 4-6 uur op een koude dag
2. Probeer warm te blijven met je noodspullen
3. Kook een maaltijd op campinggasstel
4. Test je zaklamp, radio, powerbank

Je leert meer in 1 oefendag dan uit 10 gidsen lezen. En als het echt gebeurt, ben je niet alleen voorbereid - je bent zelfverzekerd.

Blijf warm en blijf veilig! 🧊

---

Bronnen & Meer Lezen:

• Denk Vooruit: www.denkvooruit.nl↗
• KNMI Waarschuwingen: www.knmi.nl/nederland-nu/weer/waarschuwingen↗
• Rode Kruis Noodpakket: www.rodekruis.nl/denk-vooruit↗